بررسی اقتصادی و پیامدهای استفاده از اسپرم های تعیین جنسیت شده در گله های گاو شیری هلشتاین ایران

اسپرم تعیین جنس شده ابزاری کارآمد جهت تولید بیشتر تلیسه جایگزین می باشد. چگونگی استفاده از این تکنولوژی با توجه به شرایط مدیریتی و اقتصادی، متفاوت است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی پیامدهای استفاده از اسپرم تعیین جنس شده بر ماده زایی، نرخ گیرایی و بروز ناهنجاری های تولید مثلی( سخت زایی، سقط و مرده زایی) در تلیسه و گاوهای شکم یک و ارائه یک مدل زیست-اقتصادی مناسب، جهت محاسبه سود یا زیان احتمالی استفاده از اسپرم تعیین جنس شده در شرایط ایران بود. بدین منظور اطلاعات 4 گاوداری صنعتی استان اصفهان بین سال های 1386 تا 1392 جمع آوری، و با استفاده از رویه genmod نرم افزار آماری sas آنالیز گردید. همچنین با کمک اطلاعات اقتصادی که در قالب پرسش نامه از واحد های دامپروری اخذ گردید ارزش اقتصادی برنامه های مختلف استفاده از اسپرم تعیین جنس شده محاسبه شد. برنامه های مورد بررسی شامل استفاده از اسپرم تعیین جنس شده در تلقیح اول، دو تلقیح اول و سه تلقیح اول بود که با برنامه شاهد که در آن تمام تلیسه ها با اسپرم معمولی، تلقیح شده بودند، مقایسه شد. میزان ماده زایی اسپرم تعیین جنس شده (86/3%) 1/8 برابر بیشتر از اسپرم معمولی (48/5%) بود. اسپرم تعیین جنس شده باعث کاهش نرخ گیرایی گردید (p<0.01) به طوری که گیرایی سه تلقیح اول در تلیسه از 61/0% به 47/2% کاهش یافت؛ این کاهش در گاوهای شکم یک کمتر بود و از 33/8% به 30/2% رسید. تلیسه هایی که با اسپرم تعیین جنس شده آبستن شده بودند میزان مرده زایی بیشتری را نشان دادند که این اختلاف تمایل به معنی داری (p=0.09) داشت، ولی تفاوت وقوع مرده زایی در گاوهای شکم یک تلقیح شده با اسپرم های معمولی و تعیین جنس شده معنی دار نبود (p>0.05). تفاوت سخت زایی بین دو نوع اسپرم فقط در تلیسه معنی دار بود و از 20/3% به 16/8% کاهش یافت. از نظر سقط، تفاوتی بین دو نوع اسپرم دیده نشد (p>0.05). برنامه های استفاده از اسپرم تعیین جنس شده ارزش خالص فعلی پایین تری نسبت به برنامه شاهد داشتند، به طوری که با اجرای برنامه های اول تا سوم، به ترتیب 878400، 1454500 و 1818700 ریال به ازای هر تلیسه خسارت وارد می شود. بیشترین خسارت مربوط به سن اولین زایش بود که با کاهش نرخ گیرایی اسپرم تعیین جنس شده، افزایش می یابد. ارزش گوساله ماده و نسبت گیرایی اسپرم تعیین جنس شده به اسپرم معمولی، به ترتیب مهم ترین متغیرهای اقتصادی و زیستی تأثیر گذار بر ارزش اقتصادی استفاده از اسپرم تعیین جنس شده می باشند. نتایج این تحقیق می تواند جهت تصمیم گیری برای چگونگی استفاده از اسپرم تعیین جنس شده، در شرایط مختلف مدیریتی و اقتصادی ایران مفید باشد.